دوره طبیعی بارداری در انسان از اولین روز آخرین قاعدگی حدود 40 هفته طول می کشد. افزایش وزن به میزان 11 تا 13 کیلوگرم در طول بارداری برای زنانی که دارای وزن طبیعی بوده‌اند، مناسب است. این افزایش وزن شامل وزن جنین، نسوج وابسته به جنین از جمله جفت، رحم بزرگ شده و مایع درون کیسه آب، به اضافه افزایش وزن نسوج بدن مادر است.

تغذیه قبل از بارداری، حین بارداری و پس از آن برای مادر و جنین مهم است. آگاهی مادر و شناخت او در مورد تغذیه درست و رعایت اصول بهداشتی در دوران بارداری، سلامت جنین و خود او را تأمین می‌کند. زن باردار برای تأمین رشد جنین و همینطور نیازهای تغذیه‌ای خود به مواد غذایی بیشتری نیاز دارد. هر نوع کمبود تغذیه‌ای می‌تواند اثرات جبران ناپذیری در سلامت جنین و مادر بگذارد. جنین دارای رشد بسیار سریعی است به‌طوری که معمولاً وزن او از 8 هفتگی تا هفته چهلم از یک گرم به 3200 گرم می‌رسد. بنابر این برای تأمین این رشد احتیاج به انواع مواد مغذی وجود داردکه بایستی از طریق تغذیه صحیح مادر به او برسد.

سوء تغذیه طولانی زنان در پیش از بارداری و همچنین در دوران بارداری می‌تواند باعث سوء تغذیه جنین شود. به‌طوری که وزن نوزاد در هنگام تولد ممکن است از حد طبیعی کمتر باشد.

بنابر این زن سالمی که قبل از بارداری و در دوران بارداری تغذیه خوبی داشته باشد، بهترین شانس را برای داشتن یک بارداری بدون عوارض دارد. داشتن نوزادی سالم و با وزن مناسب از مزایای دیگر تغذیه خوب در دوران بارداری است. در طول بارداری، باید به زن باردار آموزش تغذیه و مشاوره فردی داده شود. همچنین باید فعالیت‌های بدنی او ارزیابی شود و برای داشتن مقدار و برنامه مناسب فعالیت و ورزش تشویق شود.

تأمین نیازهای تغذیه‌ای در دوران بارداری

به‌طور کلی میزان توصیه شده غذایی در طول مدت بارداری افزایش می‌یابد.

آب: آب برای فعالیت درست روده و جایگزینی مایع از دست رفته در اثر استفراغ، مهم است. به‌طور کلی یک زن باردار می‌بایست روزانه 8-6 لیوان مایعات مصرف کند.

انرژی: به دلیل آنکه بیشترین افزایش وزن جنین در طی سه ماهه دوم و سوم بارداری روی می‌دهد، زنان نیز در این ماه‌ها نیاز بیشتری به انرژی پیدا می‌کنند.

پروتئین: نیاز به پروتئین در سه ماهه اول بارداری در مقایسه با بقیه دوران بارداری کم است. علاوه بر تکامل جنین، پروتئین اضافی برای حجم خون افزایش یافته و رشد رحم، جفت و پستان‌ها لازم است.

ویتامین‌ها: تقریباً نیاز به تمام ویتامین‌ها در طول دوران بارداری افزایش می‌یابد.

مواد معدنی: نیاز به بسیاری از مواد مغذی در طول بارداری افزایش می‌یابد. یکی از مهمترین و اصلی‌ترین آن‌ها آهن است. از میان تمام مواد معدنی، فقط مکمل آهن در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری تجویز می‌شود.

راهنمای غذای روزانه مادر باردار

تغییرات عمومی رژیم غذایی در دوران بارداری

تهوع و استفراغ صبحگاهی غذای سرشار از مواد نشاسته‌ای و یا قندی مانند نان برشته و بیسکوئیت شور و شیرینی خشک تخفیف داد. از مصرف غذاهای سرخ شده و چرب باید پرهیز کرد. به‌جای سه وعده غذا در روز بهتر است چندین وعده غذا با مقدار کم مصرف کرد. مایعات بهتر است همراه با غذا نوشیده نشود، بلکه در فاصله بین وعده‌های غذایی مصرف شود. تا حد امکان بوهای تند غذاها حذف شود. یبوست مشکل عمومی اواخر بارداری است. با مصرف بیشتر مایعات، میوه‌ها و سبزی‌های خام، غلات و نان سبوس‌دار و داشتن برنامه منظم ورزشی از یبوست جلوگیری می‌شود.

مکمل ویتامین‌های چندگانه و مواد معدنی

برای زنانی که دریافت غذایی آن‌ها ناکافی است و یا کسانی که از نظر پزشکی در معرض خطر بیشتری قرار دارند – مثل زنانی که بارداری چند قلو دارند و یا آنهایی که سیگار می کشند – مکمل مواد مغذی مثل ویتامینها و کلسیم و... تجویز می شود. مواد مغذی مورد نظر با نظر پزشک و یا هر مسئول دیگر تعیین می گردد. برای جذب مطلوب مواد مغذی توصیه می شود خانم باردار آنها را در فاصله وعده های غذایی و یا قبل از خواب مصرف کند (همراه با وعده غذایی مصرف نشود).

ویار غذایی

بعضی از خانم ها در دوران بارداری نسبت به بعضی مواد غذایی ویار پیدا می کنند. ارضای اینگونه ویارها به شرط اینکه در مصرف متعادل انواع مواد غذایی تداخل ایجاد نکند، ضرری نخواهد داشت.
بعضی از زنان باردار، بخصوص در برخی گروههای قومی و مناطق جغرافیایی، انواعی از مواد غذایی مضر مثل خاک رس و گچ و خاکستر و یخ می خورند. دلیل این ویارهای غیر معمولی مشخص نیست.